Een bibliotheek (Grieks: βιβλιοθηκη bibliothèkè, “boekenbewaarplaats”) is een verzameling boeken en andere documenten, of de plaats waar een dergelijke verzameling beheerd wordt.
Ontwikkelingen
Al sinds 1999 verdwijnen er steeds meer bibliotheken door de digitalisering van de samenleving. De statistieken van het Centraal Bureau voor de Statistieken tonen ons dat er in 1999 nog 544 bibliotheken (inclusief volksbibliotheken) waren. In 2010 zijn dit er nog maar 166. Ook het totaal aantal boeken wordt een stuk kleiner. Waren het er in 1999 nog bijna 40.000, zijn het er nu zelfs minder dan 30.000. De audiovisuele materialen groeien gestaag en daar zien we dan ook vanaf het jaar 2008 een groei in het totaal van uitleningen van deze materialen (Bureau voor Statistiek, 1999).
Er is zelfs al een elitaire prep school (voorbereiding op universiteit) in Massachusetts die een bibliotheek heeft zonder boeken. Deze zijn geheel vervangen door computers. De directeur, James Tracy, is er van overtuigd dat het niet uit maakt of woorden gedrukt staan of worden gevormd door pixels of e-inkt op een scherm. “Het medium maakt niet uit” (Abel & Girard, 2009). Nicholas Carr reageert in het boek “Hoe verandert internet je manier van denken?” op deze situatie. Hij stelt dat het medium wél uitmaakt. Heel veel zelfs. “Het is een hele andere ervaring of je woorden leest op een computer of in een boek. Het boek vangt je aandacht, het isoleert je van de talloze afleidingen waar ons dagelijks leven vol van is. Een computer doet precies het tegenovergestelde.” (Carr, 2011)
Veel zijn het met Nicholas Carr eens. Ondanks de ontwikkelingen en digitalisering in het landschap van de bibliotheek en het geschreven boek, zijn nog namelijk steeds veel mensen voorstander van de bibliotheek en willen ze niet dat deze uiteindelijk verdwijnt. Zwols Nieuws deed een onderzoek onder Zwollenaren en bibliotheekmedewerkers en daaruit blijkt dat mensen toch gehecht zijn aan het ‘vasthebben’ van boeken (Douma, 2011).
Opkomst e-books en e-readers
Ondanks de behoefte naar papieren boeken die je kunt vasthouden, zijn de e-readers en e-books toch in opkomst. Een e-reader is een apparaat waarmee men digitale teksten kan lezen. De twee voornaamste vormen van digitale teksten op een e-reader zijn het e-book en e-paper, als equivalenten van respectievelijk het boek en de krant. De prijs van deze apparaten wordt steeds lager, Yankee Group voorspelt dat in 2014 de gemiddelde prijs $114, tegen $182 in 2010 zal zijn, en in Europa wordt er een enorme groei in de verkoop verwacht (Clevenger, 2011). De e-reader zal dus niet alleen invloed hebben op bibliotheken, maar ook op boekwinkels. De omzet gegenereerd uit boeken wordt steeds kleiner. Tot week 39 van 2011 was de totale omzet van de algemene boeken 4,6% kleiner dan in dezelfde periode van 2010. Informatieve non-fictie liet een omzetstijging zien van 5,1%. De omzet van vrije tijd non-fictie daalde juist met 2,6% (Handel, 2009).
7 december 2011 heeft Halbe Zijlstra, staatssecretaris van Cultuur, bekend gemaakt dat er een digitale landelijke bibliotheek voor e-books komt (Visser & Ahlers, 2011). “Je ziet in de media-uitgaven bij de bibliotheken nu al een verschuiving plaatsvinden van fysiek naar digitaal. Die ontwikkeling is onomkeerbaar. Daarom is het goed dat bibliotheken de handen ineenslaan en zich samen richten op de toekomst. Bibliotheken hebben een belangrijke functie in de samenleving. Met de digitale bibliotheek kunnen ze die functie blijven vervullen.” De digitale bibliotheek moet eind 2012 toegankelijk zijn voor iedereen die lid is van een lokale bibliotheek.
Kernfuncties bibliotheek
Het SIOB (Sectorinstituut Openbare Bibliotheken), stelt dat “als bibliotheken hun krachten niet bundelen, zij hun positie en bestaansrecht dreigen te verliezen door de snelle ontwikkelingen in onze informatiemaatschappij.” Daarom wordt er een visie opgesteld voor de periode 2013 – 2016 (Groeneveld & Toonen, 2011). Deze visie moet het bestaan van bibliotheken gaan waarborgen en zal de nodige veranderingen en reorganisaties bevatten.
In december 2010 is het SIOB een onderzoek gestart hoe men kan meten wat de daadwerkelijke outcome is, het effect dat het gebruik van de bibliotheek teweeg brengt en waar de bibliotheek voornamelijk voor gebruikt wordt. De waarde van de bibliotheek wordt volgens hen namelijk nog teveel gebaseerd op aantallen leden en uitleningen (SIOB, 2010).
Op 18 juli 2011 is er nogmaals een bijeenkomst bij het SIOB. Ditmaal om te komen tot de legitimering van de openbare bibliotheek. In die sessie halen zij ook nadrukkelijk naar voren welke maatschappelijke nood er zal ontstaan, zou de bibliotheek niet meer bestaan. Hierbij een aantal voorbeelden: er zouden geen 90 miljoen uitleningen per jaar meer plaatsvinden, een rijk aanbod zou verdwijnen, de onpartijdigheid van het informatieaanbod zal verdwijnen in verband met commercieel belang, de bibliotheek zal als inspirator verdwijnen, de recreatieve functie en de erfgoed- en identiteitsfunctie verdwijnt (SIOB, 2011).
Daarna gaan zij in op de huidige kernfuncties waaruit blijkt dat de functies “cultuur” en “ontmoeting en debat” achterhaald zijn. Echter de functies “kennis- en informatievoorziening”, “educatie” en “lezen” blijven bestaan. Het bestaansrecht van de bibliotheek kan dus ook wel een maatschappelijke noodzaak genoemd worden. We kunnen dus concluderen dat de bibliotheek nog steeds bestaansrecht heeft. Het is dus misschien niet direct de vraag óf de bibliotheek gaat verdwijnen, maar in hoeverre de liefhebbers en de bibliotheken zelf, het bestaan en behoud van de bibliotheken gaan afdwingen. Door veranderingen en in te spelen op de ontwikkelingen, kan de bibliotheek in ieder geval tot 2016 blijven bestaan.
like lisanne 